Το φαινόμενο του El Nino (Ελ Νίνιο)

Το δυτικό ρεύμα της ανώτερης τροπόσφαιρας όταν εγκλωβίζει κέντρα χαμηλών και υψηλών ατμοσφαιρικών πιέσεων (blocking systems) μπορεί να δημιουργήσει καιρούς με ακραία φαινόμενα. Η έρευνα έχει εντοπίσει ότι στα μέσα γεωγραφικά πλάτη μερικές φορές τα εξαιρετικά ακραία φαινόμενα του καιρού συνδέονται με ανωμαλίες της κυκλοφορίας της ατμόσφαιρας που αναπτύσσονται στην τροπική ζώνη. Οπωσδήποτε εμπλέκεται η τροπική ατμόσφαιρα και ο ωκεανός. Για να γίνει κατανοητή η εμπλοκή ατμόσφαιρας – ωκεανού, στα ακραία φαινόμενα του καιρού, ακολουθούν οι παρακάτω περιγραφές.

Στις βορειοανατολικές περιοχές του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού, κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έτους οι νοτιοανατολικοί Αληγείς άνεμοι που πνέουν πάνω από τον ωκεανό, οδηγούν τα θαλάσσια επιφανειακά ρεύματα προς τα δυτικά και μακριά από τις βορειοδυτικές ακτές της Νότιας Αμερικής. Καθώς τα θερμά επιφανειακά νερά απομακρύνονται από τις ακτές, αντικαθίστανται από ψυχρά νερά που αναβλύζουν από βάθη 200 μέχρι 1000 μέτρων. Η διεργασία αυτή ονομάζεται ανάβλυση (upwelling). Τα ψυχρά νερά που ανέρχονται στην επιφάνεια ευνοούν την ανάπτυξη πλαγκτόν , και συνεπώς ευνοούν τη δημιουργία ψαρότοπων. Παρόμοιες διεργασίες ανάβλυσης ψυχρών θαλάσσιων μαζών συμβαίνουν και σε άλλες παράκτιες ζώνες της υδρογείου.

Στον Ειρηνικό Ωκεανό, περίπου κάθε Δεκέμβριο παρατηρείται ένα θερμό επιφανειακό θαλάσσιο ρεύμα να κινείται από τα δυτικά προς τα ανατολικά κατά μήκος του Ισημερινού, και στη συνέχεια να παίρνει νότια διεύθυνση και να κινείται κατά μήκος της παράκτιας ζώνης των χωρών Εκουαδόρ (Ισημερινού) και Περού. Τα θερμά επιφανειακά νερά του θαλάσσιου ρεύματος δεν ευνοούν την ανάπτυξη του πλαγκτόν και μειώνουν τη συγκέντρωση ψαριών στην περιοχή. Η περίοδος αυτή των υψηλών θερμοκρασιών της επιφάνειας της θάλασσας που έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της αλιείας, χαρακτηρίζεται από τους περουβιανούς ψαράδες El Nino (Ελ Νίνιο). Στην ισπανική γλώσσα σημαίνει ‘μικρό αγόρι, βρέφος’ και υπονοεί το Χριστό γιατί εμφανίζεται την εποχή των Χριστουγέννων το μήνα Δεκέμβριο. Το Ελ Νίνιο δεν συνδέεται μόνο με τη μείωση των ψαρότοπων του Περού, συνδέεται επίσης και με εξαιρετικά ακραία και επικίνδυνα φαινόμενα του καιρού, όχι μόνο στην περιοχή του Νοτιοανατολικού Ειρηνικού αλλά και αλλού.

Ένα τυπικό Ελ Νίνιο διαρκεί λίγους μήνες και επηρεάζει κυρίως την παράκτια ζώνη του Εκουαδόρ και του Βόρειου Περού. Κατά χρονικές όμως περιόδους αναπτύσσεται ένα έντονο Ελ Νίνιο που διαρκεί μέχρι ένα χρόνο ή και περισσότερο. Οι πρώτες βασικές εξηγήσεις που συνδέουν ένα έντονο Ελ Νίνιο με ακραία καιρικά φαινόμενα, δόθηκαν από τον Jacob Bjerkness (Ιάκωβο Μπιέρκνες) καθηγητή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Jacob Bjerkness παρουσίασε τη σχέση μεταξύ του Ελ Νίνιο και της Νότιας Ταλάντωσης. Με τον όρο Νότια Ταλάντωση, εννοείται η ταλάντωση μεταξύ των δύο μεγάλης έκτασης θαλάσσιων επιφανειών, του Ανατολικού και του Δυτικού Τροπικού Ειρηνικού Ωκεανού, η οποία μοιάζει με κίνηση τραμπάλας και οφείλεται στις διαφορές των ατμοσφαιρικών πιέσεων πάνω από αυτές τις δύο περιοχές. Πάνω από την Ινδονησία και Βόρεια Αυστραλία επικρατούν διαφορετικές ατμοσφαιρικές πιέσεις από εκείνες που επικρατούν πάνω από τον Ανατολικό Τροπικό Ειρηνικό.

Το ότι συμβαίνει κάποια ταλάντωση των θαλάσσιων επιφανειών στις περιοχές αυτές του Ειρηνικού Ωκεανού, διατυπώθηκε αρχικά το 1924 από τον Sir Gilbert Walker ο οποίος είχε ανακαλύψει ότι όταν στη Βόρεια Αυστραλία επικρατούν χαμηλές ατμοσφαιρικές πιέσεις, στην περιοχή της Ταϊτής επικρατούν υψηλές πιέσεις και ότι η οριζόντια βαροβαθμίδα μεταβάλλεται καθώς αυξάνουν οι ατμοσφαιρικές πιέσεις στα δυτικά και μειώνονται στα ανατολικά και αντίστροφα. Ο Bjerknes ανακάλυψε ότι το Ελ Νίνιο ξεκινάει όταν η ατμοσφαιρική αυτή βαροβαθμίδα μεταξύ του Ανατολικού και Δυτικού Τροπικού Ειρηνικού Ωκεανού, αρχίζει να εξασθενεί.

Σε κανονικές συνθήκες, μια μεγάλη βαροβαθμίδα μεταξύ του Ανατολικού και Δυτικού Τροπικού Ειρηνικού, διατηρεί ισχυρούς Αληγείς ανέμους και ισχυρά φαινόμενα ανάβλυσης (upwelling) ψυχρών θαλάσσιων μαζών προς την επιφάνεια, κατά μήκος των βορειοδυτικών ακτών της Νότια Αμερικής. Όμως καθώς εξασθενεί η βαροβαθμίδα σαν μέρος της Νότιας Ταλάντωσης, εξασθενούν και οι νοτιοανατολικοί Αληγείς, οπότε και η ανάβλυση. Οι Νοτιοανατολικοί Αληγείς μετά την εξασθένησή τους, μετατρέπονται σε Δυτικούς ανέμους και επιτρέπουν στα θερμά επιφανειακά νερά τα οποία είχαν αρχικά κινηθεί προς τα δυτικά και είχαν δημιουργήσει εκεί μια θερμή λίμνη, να κινηθούν προς τα ανατολικά κατά μήκος του Ισημερινού και προς τα νότια όταν πλησιάζουν τις ακτές του Περού. Τότε η ανάβλυση καταπιέζεται, εξασθενεί και μηδενίζεται και το Ελ Νίνιο βρίσκεται σε προοδευτική ανάπτυξη. Η επιστημονική κοινότητα χαρακτήρισε το φαινόμενο αυτό σαν ENSO, από τα αρχικά El Ninio Southern Oscillation (Ελ Νίνιο Νότια Ταλάντωση).

Η διεργασία αυτή μεταξύ ατμόσφαιρας και ωκεανού, δημιουργεί υψηλές θερμοκρασίες στην επιφάνεια του Ανατολικού Ειρηνικού και μαζί με την αλλαγή της διεύθυνσης των Αληγών ανέμων, επεμβαίνουν και τροποποιούν τη Γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας σε πλανητική κλίμακα. Σαν αποτέλεσμα, σε κάποιες περιοχές της υδρογείου συμβαίνουν εξαιρετικά ακραίες καιρικές συνθήκες που συνδέονται με το φαινόμενο Ελ Νίνιο. Το Ελ Νίνιο επηρεάζει με εξαιρετικά ακραίες συνθήκες ακόμα και περιοχές στα μέσα γεωγραφικά πλάτη. Οι αλλαγές που δημιουργεί στην κυκλοφορία του ωκεανού, συνδέονται με τις ανωμαλίες της θερμοκρασίας επιφάνειας θάλασσας οι οποίες επηρεάζουν τη γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας, οπότε μετακινείται σε βορειότερα γεωγραφικά πλάτη, τόσο ο πολικός όσο και ο υποτροπικός αεροχείμαρρος οι οποίοι με τη σειρά τους τροποποιούν τις τροχιές των βαρομετρικών συστημάτων και δημιουργούν άλλοτε εξαιρετικά ισχυρές βροχοπτώσεις και άλλοτε εξαιρετική ξηρασία. Εξάρσεις του Ελ Νίνιο εμφανίζονται περίπου κάθε 3 με 7 χρόνια. Από το 1950 έχουν καταγραφεί 9 μέτρια μέχρι ισχυρά επεισόδια και το ισχυρότερο είναι εκείνο του 1997-1998. Οι ερευνητές τελευταία έχουν διαπιστώσει ότι η επιρροή του Ελ Νίνιο επεκτείνεται και σε άλλες περιοχές των μέσων γεωγραφικών πλατών καθώς και στην Ευρώπη. Τα αποτελέσματα όμως της έρευνας για το μέγεθος της επιρροής του Ελ Νίνιο στην Ευρώπη και σε προέκταση στην Ελλάδα, δεν είναι ακόμα ικανοποιητικά.

Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες αναφέρουν τον όρο La Nina (Λα Νίνια) που στην Ισπανική γλώσσα σημαίνει ‘μικρό κορίτσι’ προκειμένου να εξηγήσουν τις συνθήκες ωκεανού-ατμόσφαιρας αντίθετες με εκείνες του Ελ Νίνιο. Όταν επικρατούν συνθήκες του φαινομένου Λα Νίνια, σημαίνει ότι στον Ανατολικό Τροπικό Ειρηνικό πνέουν εξαιρετικά ισχυροί Αληγείς, και τα επιφανειακά νερά είναι εξαιρετικά ψυχρά λόγω της ανάβλυσης. Έχουν ήδη αναπτυχθεί από επιστήμονες στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, αριθμητικά μοντέλα πρόγνωσης των περιόδων έξαρσης του Ελ Νίνιο. Είναι μοντέλα ατμόσφαιρας – ωκεανού και είχαν δώσει επιτυχή πρόγνωση ένα χρόνο πριν, για την έναρξη του φαινομένου Ελ Νίνιο του 1986-1987, του 1991-1992 και 1997-1998. Τα αριθμητικά αυτά μοντέλα βελτιώνονται συνεχώς και συνεχίζεται η έρευνα σχετικά με την επιρροή του Ελ Νίνιο στις καιρικές συνθήκες και άλλων περιοχών της Υδρογείου. Το θέμα παραμένει λοιπόν σαν αντικείμενο περαιτέρω επιστημονικής έρευνας.

ΠΗΓΗ: e-nautilia.gr