Του Σαράντου Καργάκου

Ιστορικού - Συγγραφέως

ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ἡμέρες τοῦ Σεπτεμβρίου, ὅταν οἱ ἔρμοι καθηγητές μοχθοῦσαν νά ξεψαχνίσουν καί νά κατανοήσουν τούς «φετφάδες» τοῦ ὑπουργείου πνευματικῆς αὐτοκτονίας, μιά φίλη 
καθηγήτρια μοῦ ἔστειλε μακροσκελῆ ἐπιστολή μέ ἕναν ὁρμαθό «μαργαριταριῶν» ἀπό γραπτά ἀποφοιτησάντων μαθητῶν ὡς ἀντίδοτο –ἔτσι μοῦ γράφει– στήν εἰσβολή τῶν κουνουπιῶν.

Πιθανῶς θεωρεῖ τήν ἀγραμματοσύνη κάτι σάν «μπαϊγκόν»! Ἰδού ἕνα δεῖγμα «μαργαριταριῶν» ἀπό μιά γλωσσική ἄσκηση γιά τά λεγόμενα συνώνυμα:

Διαφορετικός = προστατευτικός

Μεταβάλλεται = ἀναβάλλεται

Ἀποστολή = συστολή

Ἐθισμός = προσηλισμός (;)

Ἀποστολή = ἐπιστολή

Εὐτυχῶς, πού χάρη στήν κυριαρχική ἐπέκταση τῆς Ἀγγλικῆς στήν ἀμερικανική της ἐκδοχή δέν ἦταν ἀπαραίτητη γιά σταδιοδρόμηση ἡ γνώση τῆς Ἑλληνικῆς.

Τά παραδείγματα, καί μόνον ἀπό τόν πολιτικό χῶρο, ἀφθονοῦν.

Ἡ συλλέγουσα τούς «μαργαρίτες» συνάδελφός μου ἔστειλε δείγματα ὑψηλῆς γνώσεως καί ἀπό τό μάθημα τῆς Βιολογίας. Εἶχε τεθεῖ –ἀπορῶ πῶς καί γιατί– ἕνα ἐρώτημα γιά τήν ὑπέρταση. Ἰδού μερικές Ἱπποκράτειες ἀπαντήσεις:

«Ὑπέρταση εἶναι κάποια ἄσχημα πράγματα πού κάνουν κακό στήν ὑγεία μας, εἶναι δηλαδή ὑπέρ (!) τῆς ὑγείας μας»!

Καί ἐπειδή ἄλλο ἐρώτημα περιεῖχε τό ρῆμα «ἐγκυμονεῖ» σχετικά μέ τούς κινδύνους τῆς ὑπερτάσεως, ἰδού σκέψεις καινοφανεῖς:

«Νά χάσει τό μωρό, καί ἡ μητέρα νά βρεθεῖ σέ ἄσχημη κατάσταση μέ τήν ὑγεία της.» 

– «Ἡ ὑπέρταση –ἐάν δέν εἶναι κάποιος προσεκτικός– μπορεῖ νά προκαλέσει ἐγκυμοσύνη.» 

– «Γιά τήν πρόληψη τῆς ὑπέρτασης θά πρέπει νά ἀποφεύγουμε τόν ἥλιο, διότι οἱ παλμοί ἀνεβαίνουν καί παίρνουν διαστάσεις μεγαλύτερες ἀπό τό κανονικό.» Ὑπάρχουν καί ἄλλες ἀπαντήσεις, ὅπου ἡ ὑπέρταση ταυτίζεται μέ τήν στύση, πού γιά λόγους αἰδημοσύνης δέν γράφονται.

Γιά τό μάθημα τῆς Ἱστορίας ἀδυνατῶ νά παραθέσω ἀπαντήσεις γιατί θά γινόταν κατακλυσμός.

Ἀρκοῦμαι σέ μιά ἄγνωστη ἕως τώρα πληροφορία: «Κατά τήν Ἅλωση ἐπί κεφαλῆς τῶν Τούρκων ἦταν ὁ Ἀλί».

Καί ἡ δύσμοιρη συνάδελφος ἀναφωνεῖ:

«Ὤ ἀλί καί τρισαλί!».

Καί κάτι ἀκόμη ἀπό τήν προφορική ἐξέταση δυσλεκτικοῦ μαθητῆ. Τόν ρωτάει ἡ θεολόγος ἀπό ποιό μέρος τοῦ σώματος τοῦ Ἀδάμ ὁ Θεός ἔφτιαξε τήν Εὔα, καί ὁ μαθητής ἀπαντᾶ: «Ἀπό τό νεφρό».

Νευριασμένη ἡ καθηγήτρια μονολογεῖ:

«Ὄχι ἀπό τόν σπλῆνα».

Καί ὁ μαθητής, χτυπώντας μέ τό χέρι τό μέτωπο, ἐπιβεβαιώνει:

«Ἄχ, ναί, σωστά ἀπό τόν σπλῆνα»!

Σταματῶ ἐδῶ τήν ἀντιγραφή λεκτικῶν ἀνοησιῶν ἀφοῦ ἀπό τέτοιες βρίθουν πλέον καί τά σχολικά βιβλία. 

Κατά τίς δεκαετίες τοῦ ’80 καί ’90 εἶχα ἐπισημάνει ἑκατοντάδες λάθη ὄχι μόνο σέ βιβλία ἱστορίας καί λογοτεχνίας ἀλλά καί κοινωνιολογίας, πολιτικῆς ἀγωγῆς καί μαθηματικῶν, καί τά εἶχα δημοσιεύσει στήν «Καθημερινή» καί στόν «Οἰκονομικό Ταχυδρόμο».

Ἀλλά στοῦ «Κουφοῦ τήν πόρτα πάρε καί τήν ... πόρτα», ὅπως ἔλεγαν τότε οἱ μαθητές. Ἔκτοτε ἡ ἀμάθεια ἔγινε μόδα.

Ὁ καταρτισμένος ἄρχισε νά λογαριάζεται σάν... βλαμμένος.

Οἱ γνώσεις θεωρήθηκαν καί θεωροῦνται περιττό φορτίο.

Ἄλλωστε, γιατί νά τίς κουβαλᾶ κανείς στό κεφάλι του, ἀφοῦ μπορεῖ νά τίς ἔχει στό «τάμπλετ» πού εἶναι πιό ἐλαφρό ἀπό τό μυαλό;

Ὑπάρχουν ὅμως στιγμές πού πρέπει κάποιος νά γράψει καί νά μιλήσει.

Σ’ αὐτό δυστυχῶς τό «τάμπλετ» δέν μπορεῖ νά τόν βοηθήσει.

Καί τότε τί λέμε;

Θυμᾶμαι τήν γκάφα τοῦ πρωθυπουργοῦ πού θεώρησε κάτι ξεχωριστό τήν Λέσβο ἀπό τή Μυτιλήνη.

Ἡ φαρμακερή σάτιρα τοῦ ἀπάντησε:

«Τσίπρα, δέν σέ θέλουμε

νά πᾶς ἀλλοῦ νά μείνεις

νά βρεῖς κάπου ἀνάμεσα

Λέσβου καί Μυτιλήνης»!

Κάθε μῆνα ὁ ἐκδότης τῆς «Φιλολογικῆς-Πολιτικῆς Πατρῶν», ὁ ἐλλόγιμος κ. Γ. Θ. Γιαννόπουλος ἔχει καθιερώσει εἰδική στήλη ὅπου καταγράφονται λεκτικά λάθη τά ὁποῖα ἐκχέονται ἀπό τά χείλη διαφόρων ἐκφωνητῶν, σχολιαστῶν καί λοιπῶν νυχθημερόν συζητούντων στά κανάλια περί παντός γνωστοῦ. Ἐπί μία 10ετία, λόγω τῶν γεγονότων στήν Συρία, διαβάζουμε καί ἀκοῦμε οἱ... Σύριοι.

Λάθος!

Τό σωστό εἶναι Σύροι.

Σύριος λέγεται ὁ κάτοικος τῆς Σύρου, ὁ Συριανός.

Ὁ Λουκιανός ἦταν Σύρος, ὁ Βαμβακάρης ἦταν Σύριος. Ἡ συνάδελφός μου καταγράφει τοῦτο τό ἀπίθανο πού ἄκουσε στό δελτίο εἰδήσεων:

«Ἡ δικαιοσύνη πρέπει νά συνεχίσει ἀπρόοπτα (!) τό ἔργο της». Κάποιος ἐπιφανής ἔδωσε «τά εἰλικρινά του συλλυπητήρια» στήν οἰκογένεια Μητσοτάκη, ἐνῶ κάποιος, ἐπίσης, ἐπιφανής παρουσιαστής μᾶς εἶπε ὅτι «ὁ σωρός (!) του θά θαφτεῖ στοῦ Χαλεπᾶ(!!)». Παλαιότερα εἶχαν ἀκουστεῖ καί τοῦτα τά τραγικοκωμικά: «Ἡ δοξολογία ἔγινε χοροπηδοῦντος (!) τοῦ ἀρχιεπισκόπου» καί «Τώρα ἀκολουθεῖ ἕνα μουσικό πρόγραμμα μέ ναπολιτάνικες... καλτσοδέτες»!

Καί ὅταν κάποιος ἐπισημαίνει τά λάθη αὐτά, εἰσπράττει τήν ἀπάντηση: «Καί τί ἔγινε;». Καί γι’ αὐτό δέν γίνεται τίποτα –ἐννοῶ καλό– στόν τόπο αὐτό.

Παλαιότερα ἕνα λάθος σάν αὐτά πού ἀναφέραμε, γεννοῦσε ἐντροπή.

Ἐνδεικτικό εἶναι τό ἀκόλουθο περιστατικό: ὅταν κατά τήν περίοδο 1915-1920 ὁ μετέπειτα διάσημος καθηγητής Ἀριστοτέλης Σιδέρης ἐκπροσωποῦσε στή Βουλή τό Σοσιαλιστικό Ἐργατικό Κόμμα Ἑλλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.), τό μετέπειτα Κ.Κ.Ε., σέ μιά ἀγόρευσή του ἔκανε πολλές ἀναφορές στόν Μάρξ.

Καί τότε ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος, κάπως ἐκνευρισμένος, πῆρε τό λόγο καί τοῦ εἶπε: «Κύριε συνάδελφε, τήν πολιτική τοῦ κόμματος τῶν Φιλελευθέρων καθορίζομεν ἡμεῖς καί ὄχι ὁ Μάξ Νορδάου».

Κάποιος –νομίζω ὁ Παπαναστασίου– τοῦ ψιθύρισε ὅτι ὁ Σιδέρης ἐννοεῖ τόν Κάρολο Μάρξ, συγγραφέα τοῦ «Κεφαλαίου» καί ὄχι τόν Μάξ Νορδάου, πού ἔγραψε τά «Κατά συνθήκην ψεύδη».

Κατέρυθρος ὁ Βενιζέλος ἀπό ἐντροπή ἀπεχώρησε ἀπό τή Βουλή καί ἔκανε πολλές ἡμέρες νά ἐμφανισθεῖ σ’ αὐτή. Ἄλλοι καιροί, ἄλλα ἤθη!

Σ.ΚΑΡΓΑΚΟΣ