Είναι η Γεωπολιτική, ηλίθιε!

O γεωπολιτικός παράγοντας στην ελληνική κρίση

Του Γιώργου Στάμκου

Δύο παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά σήμερα το μέλλον της Ελλάδας. Η Οικονομία και η Γεωπολιτική. Αν με βάση αυστηρά οικονομικούς όρους η Ελλάδα θα έπρεπε να βγει ή να αποβληθεί από την Ευρωζώνη, με βάση όμως γεωπολιτικούς όρους πρέπει οπωσδήποτε να παραμείνει σ’ αυτή. Μπορεί η Οικονομία να συνηγορεί σήμερα υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, η Γεωπολιτική εντούτοις καθιστά ένα τέτοιο ενδεχόμενο σχεδόν απαγορευτικό για τα συμφέροντα ολόκληρης της Ευρώπης και ιδιαίτερα της Γερμανίας. Χαμένοι επί χρόνια μέσα στις στατιστικές του τρόμου, που προβλέπουν συνεχή επιδείνωση της ελληνικής οικονομίας, δημοσιονομικό εκτροχιασμό και μη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους, τείνουμε να βλέπουμε το μέλλον της Ελλάδας αυστηρά με οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς όρους, ξεχνώντας τις εξίσου καθοριστικές γεωπολιτικές παραμέτρους. Με βάση λοιπόν τα γεωπολιτικά δεδομένα μια Grexit, δηλαδή μια έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, θα ήταν πραγματικός γεωπολιτικός εφιάλτης!

Αυτό φαίνεται πως γίνεται κατανοητό πρωτίστως από τους άσπονδους φίλους μας και εταίρους, τους Γερμανούς, που απομακρύνουν τελευταία από τον άμεσο ορίζοντα των σχεδιασμών τους το αποτρόπαιο ενδεχόμενο μιας Grexit. «Αν απολέσουμε την Ελλάδα ως γεωπολιτικό σύμμαχο, λόγω του ευρώ, τότε θα το πληρώσουμε ακριβά», τόνισε ξεκάθαρα σε πρόσφατο άρθρο της η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt. Στην ίδια συντηρητική εφημερίδα ο Χριστιανοδημοκράτης πολιτικός Φίλιπ Μισφέλντερ υπογράμμισε πως «χάρη στη γεωγραφική θέση της στην Νοτιανατολική Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο για την περιφερειακή σταθερότητα. Η χώρα είναι ακόμα ένας σημαντικός παράγοντας για τις σχέσεις με τις βαλκανικές χώρες και την Τουρκία καθώς και για το ζήτημα της Κύπρου».

Στο ίδιο άρθρο γινόταν λόγος για τις αρνητικές επιπτώσεις στη νότια Ευρώπη, στα Βαλκάνια, στην Τουρκία, στη Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική ακόμη και στη συνοχή του ΝΑΤΟ, μιας επιδείνωσης της ελληνικής κρίσης και μιας Grexit. Μια ενδεχόμενη Grexit θα προκαλούσε ένα ντόμινο αποσταθεροποίησης σε ολόκληρο το περιφερειακό γεωσύστημα, που έχει χαρακτηριστεί από την ιστορία ως το «μαλακό υπογάστριο» της Ευρώπης, με απρόβλεπτες συνέπειες. Είναι όμως έτσι ή δίδεται υπερβολική σημασία στη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας;

O Γεωπολιτικός παράγοντας στην ελληνική Κρίση

Ευτυχώς ή δυστυχώς αυτές οι εκτιμήσεις δεν είναι καθόλου υπερβολικές. Παρά το μικρό της γεωγραφικό μέγεθος η Ελλάδα διαθέτει μια δυσανάλογα μεγάλη γεωπολιτική υπεραξία την οποία θα ζήλευαν πολλές υπερδυνάμεις του πλανήτη μας. Βρισκόμενη στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων η χώρα μας είναι ένας γεωστρατηγικός κόμβος του Δυτικού αμυντικού συστήματος, τον οποίο εποφθαλμιούν ανερχόμενες δυνάμεις που φιλοδοξούν να διαδραματίσουν παγκόσμιο ρόλο, όπως π.χ. η Ρωσία, αλλά και η Κίνα. Το Αιγαίο είναι ένας πολύτιμος γεωστρατηγικός χώρος, ένα σταυροδρόμι που συνδέει τρεις ηπείρους, ένας κόμβος της Ευρασίας. Αποτελεί τον απαραίτητο ζωτικό κρίκο διασύνδεσης της Τουρκίας –αλλά και του Ισραήλ– με τις ναυτικές δυνάμεις της Δύσης. Με τα πολυάριθμα νησιά του, ελέγχει αποτελεσματικά τη δίοδο προς και από τη Μαύρη Θάλασσα, αποτελεί δηλαδή ένα δεύτερο αλλά εξίσου πολύτιμο κλειδοκράτορα των Στενών. Η Κρήτη συνεχίζει να είναι ο σημαντικότερος θαλάσσιος στρατηγικός κόμβος της Μεσογείου. Μαζί με την Κρήτη, η Ρόδος και η Κύπρος, είναι και «φρουροί» επιτήρησης της ναυτικής κίνησης της διώρυγας του Σουέζ, αλλά και των Δαρδανελίων. Η Ελλάδα διαθέτει μια εκτεταμένη πρόσβαση σε δυο ημίκλειστες (Αιγαίο και Ιόνιο) και σε μια ανοικτή θάλασσα (Μεσόγειος). Μέσω του νησιωτικού αρχιπελάγους του Αιγαίου ελέγχει τα Στενά και τα μικρασιατικά παράλια, ενώ μέσω του Ιονίου και της Κέρκυρας, την Αδριατική. Επιπλέον κατέχει μια εκτενέστατη λωρίδα γης κατά μήκος των βορείων παραλίων του Αιγαίου (Βόρεια Ελλάδα) χάρη στην οποία επιτρέπει ή στερεί στη βαλκανική ενδοχώρα την έξοδο στο Αιγαίο, καταδικάζοντάς την έτσι, αν θέλει, σε ασφυξία. Διαθέτει επίσης το λιμάνι της Θεσσαλονίκης–η σημασία του οποίου αυξήθηκε με την κατασκευή της Εγνατίας Οδού–, που βρίσκεται σε κομβικό σημείο στο σύστημα των χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορών της χερσονήσου. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η Ελλάδα αποτελεί ζωτικό κόμβο διέλευσης ενεργειακών αγωγών, που μεταφέρουν ορυκτά καύσιμα από την Κασπία, τη Ρωσία και στο μέλλον από τα πλούσια κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου και είναι απαραίτητοι για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. Τέλος, η Ελλάδα βρίσκεται εκ θέσεως στην «πρώτη γραμμή» της διέλευσης μεταναστευτικών ροών αλλά και εισόδου τρομοκρατικών απειλών με κατεύθυνση την Ευρώπη.

Για όλους αυτούς τους λόγους και παρά την οικονομική κρίση και τη δεινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται, η γεωπολιτική αξία της Ελλάδας όχι μόνο παρέμεινε αλώβητη τα τελευταία χρόνια αλλά αναβαθμίστηκε κιόλας!

Μια απλή ματιά στο χάρτη λοιπόν αρκεί για να διαπιστώσει κανείς το τεράστιο γεωπολιτικό ρίσκο μιας Grexit, οι αρνητικές επιπτώσεις της οποίας θα γίνουν άμεσα αντιληπτές ακόμη και στον πυρήνα της Ευρωζώνης, τη Γερμανία. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί επίσης και ο φόβος πως σ’ αυτή την περίπτωση η πολυπόθητη διείσδυση της Ρωσίας στη Μεσόγειο μπορεί να γίνει εφικτή μέσω της παροχής «προστασίας» –αλλά και οικονομικής βοήθειας– εκ μέρους της Μόσχας σε μια κλονισμένη, αλλά γεωπολιτικά σημαντική, Ελλάδα. Σ’ αυτή την περίπτωση ένας από τους χειρότερους εφιάλτες της Δύσης –η κάθοδος της «Λευκής Αρκούδας» στις θερμές θάλασσες– θα έχει γίνει πραγματικότητα.

Γι’ αυτό είναι λιγότερο σημαντικό αν η Ελλάδα αυτή την περίοδο εκπληρώνει ή όχι τα κριτήρια της Τρόικας. Μια αυστηρά λογιστική, οικονομοκεντρική προσέγγιση στο θέμα της Ελλάδος είναι μέγα λάθος. Ναι, είναι η Γεωπολιτική, ηλίθιε! «Η Ελλάδα πρέπει ούτως ή άλλως να παραμείνει στην Ευρωζώνη, πρωτίστως για λόγους πολιτικής ασφάλειας» σημειώνει χωρίς υπεκφυγές η Handelsblatt. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που το Βερολίνο βλέπει τελευταία την ελληνική υπόθεση με άλλα μάτια, αποκλείοντας –προς το παρόν τουλάχιστον­– μια Grexit. Όχι μόνο το οικονομικό αλλά και το γεωπολιτικό κόστος θα ήταν υπερβολικά μεγάλο για τη Γερμανία, τη χώρα που πρώτη ανέπτυξε την επιστήμη της Γεωπολιτικής. Αναζητώντας μια «θέση στον Ήλιο» για την δυναμικά ανερχόμενη χώρα τους η Γερμανία έγινε στα τέλη του 19^ου αιώνα μια «χώρα Γεωγράφων» με τον καθηγητή Φρήντριχ Ράτσελ (Friendrich Ratzel) να θεμελιώνει πρώτος την επιστήμη της Πολιτικής Γεωγραφίας, που θα γίνει αργότερα γνωστή ως Γεωπολιτική (Geopolitik). Η ίδια η Γεωπολιτική ήταν που τιμώρησε τελικά τη Γερμανία, η οποία επιχείρησε δύο φορές να κατακτήσει την ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά δεν διέθετε επαρκείς δυνάμεις για να το επιτύχει. Γι’ αυτό και το Βερολίνο παραμένει ευαίσθητο και προσεκτικό σε θέματα γεωπολιτικής.

Πέρα όμως από τη Γεωπολιτική πρέπει να θυμόμαστε πως η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση τη μετατρέπει από ένα μικρό κλαμπ πλούσιων δυτικοευρωπαϊκών κρατών σε μια δραστήρια ομάδα χωρών, που εξαπλώνουν τη Δημοκρατία στον ευρωπαϊκό νότο, στη Μεσόγειο και στην ανατολική Ευρώπη. Η συμμετοχή της Ελλάδας μετατρέπει την Ευρώπη σε μια παγκόσμια δημοκρατική, πολιτιστική και πνευματική δύναμη. Η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα θα είναι μονίμως ανάπηρη. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να παλέψουμε ως χώρα και ως λαός να ξεπεράσουμε αυτή την βαθιά κρίση –εξαργυρώνοντας όσο είναι δυνατόν τη γεωπολιτική υπεραξία της Ελλάδας– και να τη δούμε ως ευκαιρία για τη δημιουργία μιας ισχυρότερης Ευρώπης, ενωμένης όχι μόνο νομισματικά αλλά και πολιτικά με βάση ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς και αλληλεγγύη. Η μοίρα της Ελλάδας την έφερε να βρίσκεται πάντα στην πρωτοπορία και να καθορίζει το μέλλον της Ευρώπης. Ο λαός μας, αγωνιζόμενος συνεχώς για τις δημοκρατικές του κατακτήσεις και ελευθερίες, ανοίγει ιστορικά δρόμους και για τους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης. Ας μην φοβόμαστε λοιπόν κι ας προχωρήσουμε άφοβα δημιουργώντας ένα καλύτερο μέλλον για όλους.

Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com).